Beschrijving
Paperback, 250 pagina’s, non-fictie
Met het gewapende conflict in Oekraïne in volle gang, brandt het woord “Rusland” momenteel op ieders lippen – en dat dan vaak in vraagvorm. Legt de gewone Rus zich neer bij de door het Kremlin gedicteerde politiek? Lijdt hij of zij onder de sancties? Is er in Rusland nog iets dat op een dagelijks leven lijkt?
Het antwoord op al die vragen is een eenvoudig “ja”. Niet omdat Russen conformisten bij uitstek zijn, maar omdat hun situatie nooit veel anders is geweest na de annexatie van de Krim in 2014. De nasleep van die geopolitieke gebeurtenis dient niet geheel toevallig als vertrekpunt voor “Rusland – zonder excuses”, een acht jaar lange momentopname van mijn leven in (en rondom) Rusland.
Sinds mijn verhuizing naar Rusland – óók in 2014, dus – heb ik het daar voortmodderende proces van collectieve gelatenheid van dichtbij mee kunnen maken, om het uiteindelijk zelfs te leren omarmen: in 2017 trouwde ik een Russische vrouw, in 2020 werd ons eerste kind in Moskou geboren; en dergelijke gebeurtenissen vormen uiteraard een integraal deel van “Rusland – zonder excuses”.
Als Nederlands hoofd van een Russisch gezin besef ik inmiddels dat de gemiddelde Rus niet verwacht door anderen te worden begrepen, en dat hij of zij zich nimmer verontschuldigt voor diens geïmproviseerde levenswandel – hoezeer die ook vaak aandoet als een lijdensweg.
“Rusland – Zonder excuses” schetst die dagelijkse zwanenzang in al haar facetten, en laat zien hoe lastig het kan zijn om je daar als westerling op af te stemmen. Dat doet het boek op een veelal luchtige, vaak tragikomische manier die die het inbeeldingsvermogen van de lezer steeds blijft prikkelen.
In ongeveer 50 sfeervolle anekdotes geeft “Rusland – zonder excuses” inzicht op de Russische woon- en werkcultuur, op het onderwijssysteem en de gezondheidszorg, alsook aanverwante sociologische thema’s zoals armoede en zelfredzaamheid. Het werk focust zich daarbij vooral op mijn persoonlijke (voor)geschiedenis en beschrijft – vanuit eerste persoon – het langzaam loslaten van mijn westerse wortels. Tijdens dat proces wordt er in het boek gereisd en gegeten, gegrinnikt en getreurd – en ja, zo soms wordt er zelfs gediscussieerd over geopolitieke zaken, waarna blijkt dat lang niet alle Russische neuzen dezelfde kant opstaan.
Zij het uit ontkenning of uit noodzaak, Rusland is tijdens mijn verblijf altijd een in zichzelf gekeerd land gebleven, van waaruit maar weinig stemmen als de mijne weten te ontsnappen. Het is een wereld op zichzelf, een omhelzing die kan verstikken of verwarmen – maar bovenal een land waarin elke spijtbetuiging er één te veel is. Daarmee is het de boektitel en opvulling van “Rusland – zonder excuses” meer dan waardig, klaar om ontdekt – en stiekem toch ook beter begrepen – te worden.
